نقد و بررسی خیام صادق جهانگیر هدایت انتشارات چشمه

خیام صادق جهانگیر هدایت انتشارات چشمه

کتاب «ترانه های خیام» دقیقا بیان کننده این حقیقت است که صادق هدایت پژوهش خود درباره خیام را با وسعت قابل توجهی ادامه داده و از آن جایی که به دیدگاه های تازه ای درباره خیام می رسد، کتاب ترانه های خیام را در سال ۱۳۱۳، ده سال پس از کتاب اول، منتشر می سازد. در این کتاب اشارات نویسنده به آثاری از قدما چون: رباعیات خیام، نسخه «مودلی»، آکسفورد، چهار مقاله نظامی عروضی، تاریخ بیهقی، تتمه صوان الحکمه، مرصادالعباد، خریده القصر، نزهته الارواح، تاریخ الحکماء، آثار البلاد، فردوس التواریخ و مونس الاحرار، نمایانگر مطالعات وسیع او درباره خیام می باشد.

علاوه بر این، مطالعات ادوار دفیتزجرالد، رنان، روزن، و ژوکوفسکی نیز به طور بسیطی تحت مطالعه نویسنده قرار گرفته است.

مقدمه این کتاب دارای سه بخش است: مقدمه، خیام فیلسوف و بالاخره خیام شاعر.

در تحت عنوان عنوان خیام فیلسوف، صادق هدایت رباعیات خیام را ترجمان فریادهای میلیون ها بشری دانسته که در میان معماها و مجهولات این جهان مانده اند. فلسفه خیام را فقط باید در رباعیات او جستجو کرد. خیام آزاد فکری بود که هرگز زیر بار احکام جبری نرفت. البته آنچه خیام گفت که به مذاق روحانیون آن زمان خوش نمی آمد برای او بسیار مخاطره آمیز بود. خیام با خرافات و موهومات، ستیزی دلیرانه داشت. خیام زندگی را لحظه ای میان دو عدم می داند که باید این لحظه را دریابیم. والا با زنده مطلق خواهیم بود. صادق هدایت بین خیام و بودا شباهت هایی یافته است که هر دو دنیا را مجموعه حوادثی می دانند مملو از تصویرهای خیالی. خیام فیلسوفی است عاشق زیبایی.

چهره دیگر خیامی که صادق هدایت ترسیم می کند خیام شاعر است. رباعی از مشکل ترین اوزان شعر است. شبیه داستان کوتاه است. رباعی یک وزن خالص ایرانی است و در کوتاه ترین ابیات باید تمام منظور را بیان کرد. خیام تمام اشعارش در وزن رباعی است. رباعیات خیام از ساده ترین، زیباترین و گیراترین انواع خود است. شاهکار خیام گنجانیدن حرف های بسیار بزرگ در دو خط شعر است!