راهنمای تصمیم گیری و حل مسئله برای مدیران

مدیران موفق با یادگیری مهارت تصمیم گیری و حل مسئله مشکل یا
فرصت ها را شناسایی می کنند و به دنبال بهترین مسیر رسیدن به اهداف هستند. این
توانایی کمک می کند در شرایط سخت همواره بهترین گزینه را انتخاب کنند و در راستای
توسعه و پیشرفت سازمان قدم بردارند. در این مقاله به معرفی این مهارت مهم می
پردازیم و نکات مهمی را در خصوص تقویت آن ارائه می کنیم. با ادامه این مطب همراه
ما باشید.
اهمیت تصمیم گیری و حل مسئله برای مدیران
تصمیم گیری سازمانی مستقیماً بر کارایی، اثربخشی و موفقیت
کلی کسب و کار تأثیر می گذارد. تصمیمات اتخاذ شده در سطوح مختلف یک سازمان جهت
استراتژیک، عملکرد عملیاتی و توانایی آن را برای پاسخگویی به تغییرات در بازار تعیین
می کند.
علاوه بر این تصمیم گیری هنگام مواجهه با چالش هایی همچون عدم
قطعیت، سوگیری های شناختی، اولویت های متناقض، وقوع بحران ها و ایجاد تعادل بین
اثرات کوتاه مدت و بلند مدت به خوبی اهمیت خود را نشان می دهد.
گاهی مسائلی که به وجود می آیند و برای حفظ یا بهبود
عملکرد باید حل شوند. گاهی نیز موقعیت هایی شکل می گیرند که در صورت تصرف، می
تواند نتایج مفیدی برای سازمان به دنبال داشته باشد. در هر یک از این موارد مهارت
های عملکردی نقش بسیار مهمی ایفا می کنند.
تفاوت بین مراحل حل مسئله، تصمیم گیری و انتخاب
حل مسئله، تصمیم گیری و انتخاب، مراحل مرتبط اما متمایز در
رسیدگی به چالش های سازمانی هستند. در ادامه هر کدام از این موارد را شرح می دهیم.
مهارت حل مسئله
این مرحله شامل شناسایی و تجزیه و تحلیل یک مشکل، ایجاد
راه حل های بالقوه و انتخاب موثرترین راه حل است. حل مسئله یک فرآیند جامع است که
به علل ریشه ای مسائل می پردازد.
مهارت تصمیم گیری
این امر شامل انتخاب از میان گزینه ها برای تعیین بهترین
مسیر عمل است. تصمیم گیری زیرمجموعه ای از حل مسئله است که بر انتخاب یک گزینه از
چندین احتمال تمرکز دارد.
انتخاب
انتخاب مرحله نهایی
است که در آن راه حل یا تصمیم انتخاب شده اجرا می شود. این مورد شامل اجرای تصمیم
و نظارت بر نتایج آن برای اطمینان از رسیدگی موثر به مشکل است.
فرآیندهای تصمیم گیری و حل مسئله
هنگامی که سازمان در یک موقعیت فرصت بخش یا بحرانی قرار می
گیرد باید مراحل خاصی را قبل از اتخاذ تصمیمات مهم طی کند. ابتدا باید به شناخت و
تعریف مشکل یا فرصت بپردازد و آن را تحلیل کند. در این مرحله جمع آوری اطلاعات و
تشخیص علل می تواند بسیار کاربردی باشد.
برای تولید راه حل ها می توان از طوفان فکری و توسعه راه
حل های ممکن استفاده کرد و به اقداماتی مانند ارزیابی امکان سنجی و بررسی تاثیر هر
راه حل پرداخت. در مراحل بعد مدیران می توانند بر اساس معیارهای ارزیابی به انتخاب
مناسب ترین راه حل بپردازند. پیاده سازی واجرای راه حل انتخابی پیگیری اجرا و ارزیابی
اثربخشی آن نیز آخرین مراحل این فرایند هستند.
سبک های مدیران در مواجهه با مشکلات
مدیران هنگام برخورد با مشکلات از سبک های مختلفی استفاده
می کنند که به طور کلی می توان آنها را به صورت زیر دسته بندی کرد:
- مدیریت استبدادی یا خودمختار: در این سبک
تصمیم گیری به صورت یک طرفه بدون دریافت نظر دیگران است.
- مدیریت کنسولی یا مشاوره ای: در این سبک مدیر
به دنبال نظرات اعضای تیم هست اما در نهایت به تنهایی تصمیم می گیرد.
- مدیریت افقی یا همکاری: در این سبک مشارکت
تیم در فرآیند تصمیم گیری و تلاش برای اجماع کاملاً واضح است و همه نظرات شنیده می
شود.
ناگفته نماند که گاهی مدیران از روش های میانبر یا اکتشافی
برای حل سریعتر مسائل استفاده می کنند. به عنوان مثال گاه در شرایط بحرانی با آزمایش
و خطا به دنبال تست راه حل های مختلف هستند. گاهی نیز از تجربیات گذشته برای شناسایی
الگوها و راه حل های مشابه استفاده می کنند. گاهی نیز دست به ریسک می زنند و با به
کارگیری اصول یا قواعدی کلی که در گذشته کارساز بوده است پا به میدان می گذارند.
موانع مدیریت و حل مسئله
از موانع رایج در این زمینه می توان به سوگیری های شناختی
اشاره کرد. این امر به میانبرهای ذهنی اشاره دارد که می تواند منجر به استدلال
ناقص شود. گاهی نیز استرس و اضطراب مدیران مانع تفکر شفاف می شود. در برخی مواقع
نیز کمبود اطلاعات و داده های ناکافی برای تصمیم گیری آگاهانه عملکرد مدیران را
دچار مشکل می کند. در کنار همه این موارد باید افزود که محدودیت منابع مانند زمان،
پول یا پرسنل همواره یک مانع مهم در مدیریت و حل مسئه است.
گاهی مدیران در این فرایند با مسائلی مواجه می شوند که بسیار
پیچیده هستند و به راحتی قابل تجزیه و تحلیل نیستند. عدم قطعیت و بحرانی بودن
شرایط نیز یک عامل مخرب در این زمینه محسوب می شوند. در کنار آن باید به درگیری ها
و جنگ قدرت در تیم های تصمیم گیری نیز اشاره کرد. عدم انعطاف پذیری برای سازگاری
با شرایط متغیر نیز گاهی اوقات به پاشنه آشیل مدیران تبدیل می شود.
روش ها و تکنیک های رایج تصمیم گیری و حل مسئله
تحلیل SWOT
شناخته شده ترین شیوه مدیریت است. این تکنیک با ارزیابی نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و
تهدیدها همراه است. در کنار آن برخی مدیران از تحلیل هزینه-منفعت استفاده می کنند
که بر مقایسه هزینه ها و منافع گزینه های مختلف متکی است.
استفاده از گراف های تحلیلی و مدل درخت تصمیم نیز می تواند
کمک کننده باشد. در این مورد میتوان با نقشه برداری از نتایج احتمالی و احتمالات
آنها شرایط را تا حد زیادی پیش بینی کرد. همچنین میتوان به تکنیک شش کلاه فکری
اشاره کرد که بررسی دیدگاه های مختلف را شامل می شود.
گاهی نیز مدیران از ابزارهای کمی مانند برنامه نویسی خطی (بهینه
سازی تخصیص منابع)، شبیه سازی (مدل سازی سناریوها برای پیش بینی نتایج)، پیش بینی
(استفاده از داده های تاریخی برای پیش بینی روندهای آینده) و تحلیل آماری (بکارگیری
روش های آماری برای تجزیه و تحلیل داده ها و تصمیم گیری ها) استفاده می کنند.
کاربرد مدل های تصمیم گیری نیز در این زمینه موثر است. مهم
ترین مدل های تصمیم گیری به شرح زیر است:
- مدل منطقی: رویکردی ساختاریافته و گام به گام برای
تصمیم گیری
- 2مدل عقلانیت محدود: شناخت محدودیت
های شناخت انسان و پردازش اطلاعات
- مدل سطل زباله: تاکید بر ماهیت آشفته و غیرخطی
تصمیم گیری در سازمان ها
- و...
نقش اطلاعات در تصمیم گیری و حل مسئله
مهم ترین عنصر در فرایند تصمیم گیری و حل مسئله اطلاعات
است. داده ها، حقایق و ارقام خام، اطلاعات زمینه ای و کاربردی شده و درک عمیق و بینش
ناشی از دانش همه آن چیزی هستند که یک تصمیم گیری را هدایت می کنند.
بر این اساس گاه مدیران دراین فرایند رویکرد تحلیلی اتخاذ
می کنند. یعنی تمرکز خودر ا بر بررسی دقیق و سیستماتیک اطلاعات میگذارند. گاه نیز به صورت شهودی بر احساسات
درونی و غرایز خود برای تصمیم گیری تکیه می کنند. در برخی مواقع نیز با در نظر
گرفتن زمینه گسترده تر و ارتباطات متقابل بین عناصر عملکرد خود را مدیریت می کنند.
نتیجه گیری
تصمیم گیری موثر و حل مسئله در واقع مهمترین توانمندی یک
مدیر است. مدیران با درک و به کارگیری مدل ها، تکنیک ها و ابزارهای مختلف، می توانند
چالش های پیچیده را پشت سر بگذارند، خطرات را کاهش دهند و فرصت ها را غنیمت
بشمارند. آنها می توانند با شناخت موانع و سوگیری های احتمالی در تصمیم گیری امکان
انتخاب های آگاهانه و منطقی تر را فراهم می کند.
منابع
نوشتن نظر