رفتاردرمانی عقلانی– هیجانی به زبان ساده

درمان عقلانی-هیجانی یکی از تأثیرگذارترین رویکردهای درمان شناختی-رفتاری در روانشناسی است. تأکید این رویکرد بر بررسی و تغییر رابطه بین باورها، افکار و احساسات است. در واقع این روش درمانی که به آن Rational-Emotive Therapy یا RET گفته می شود، به دنبال تغییر باورهای غیرمنطقی و افکار آسیب زای تکرار شونده است تا به این وسیله رفتارها و واکنش های هیجانی اصلاح شوند.

در RET، توجه اصلی بر باورهای غیرمنطقی، خودانتقادی و افکار بدون کنترل است. روش های درمانی در RET دامنه گسترده ای دارند که همگی آنها مبتنی بر تغییر شناختی – تفسیری هستند. در این مقاله به معرفی کامل این شیوه درمان متداول در رفتاردرمانی می پردازیم. با ادامه این مطلب همراه ما باشید.

تاریخچه رفتاردرمانی عقلانی– هیجانی

آلبرت الیس، روانشناس آمریکایی، در سال ۱۹۵۵ روش درمان عقلانی-هیجانی (RET) را پایه گذاری کرد. او در طول تحصیلات خود در رشته های روانشناسی و فلسفه، متوجه شد که افکار و باورهای افراد بر تجربه های آنها تأثیرگذار هستند و ممکن است مشکلات روانی و هیجانی را به وجود آورند. به عبارتی آلیس فسلفه و روانشناسی را به یکدیگر گره زد.

او معتقد بود که اغلب مشکلات روانی و هیجانی افراد به دلیل باورهای غیرمنطقی و افکار نادرست است که در اغلب اوقات این باورها را از جامعه و اطرافیان گرفته ایم. از این رو با استناد به تفکر انتقادی فلسفی، به این نتیجه رسید که این خود رویدادها و احساسات نیستند که بیشترین تأثیر را بر رفتار افراد دارند، بلکه باورها و تفسیرهای ما از آنهاست که بسیار مهم است.

RET در ابتدا از روانشناسی بالینی بسیار بهره برد اما به مرور زمان، توسعه یافت و به درمان عقلانی-هیجانی یا به طور کلامل تر عقلانی-هیجانی -رفتاری (REBT) تبدیل شد. اکنون REBT به عنوان یکی از رویکردهای مبتنی بر شواهد و آزمون پذیری در روانشناسی شناختی-رفتاری شناخته می شود.

این شیوه درمان در حال حاضر در حوزه های دیگری غیر از رفتاردرمانی نیز مورد استفاده قرار می گیرد، که از جمله آنها می توان به مشاوره، رواندرمانی، مدیریت استرس و اصلاح رفتار مجرمین اشاره کرد. به طور کل این رویکرد یک روش درمان مبتنی بر اصلاح رفتار است و بیش از آنکه به دنبال ریشه یابی باشد به دنبال درمان تظاهرات رفتاری است.

تکنیک های درمان عقلانی– هیجانی

در روش رفتاردرمانی هیجانی-رفتاری الیس، از تکنیک های مختلفی برای شناسایی و تغییر باورهای غیرمنطقی و افکار منفی استفاده می شود. برخی از پرکاربردترین روش های درمان در این رویکرد را در ادامه معرفی می کنیم.

خودشناسی و آگاهی از باورهای صُلب

هدف اصلی در این تکنیک این است که افراد آگاه شوند که باورهای صُلب و ناسازگاری که در ذهن خود دارند، نادرست و غیرمنطقی هستند. این باورها معمولاً به صورت قطعی و بیش از حد سخت گیرانه در نظر گرفته می شوند و نسبت به آنها تعصب زیادی وجود دارد. این در حالی است که آگاهی نسبت به بارور غلط تا حد زیادی مسیر درمان را هموار می سازد.

به چالش کشیدن باورهای غیرمنطقی

زمانی که فرد نسبت به تغییر هسته سخت باورهای خود با مشکل مواجه می شود، درمانگر با استفاده از سوالات و بحث سازنده با او، باورهای غیرمنطقی اش را مورد چالش قرار می دهد و فرد را تشویق به تفکر انتقادی می کند. هدف از این تکنیک، تحلیل و ارزیابی منطقی تر و انعطاف پذیرتر باورهای فرد است. در این شیوه فرد به هسته مرکزی باورهای خود قدم می گذارد و از منظر یک ناظر درون نگر، خود را مورد بررسی قرار می دهد.

بازسازی شناختی پس از فروپاشی اولیه

زمانی که فرد نسبت به اشتباهات خود آگاه شد طی پروسه بازسازی شناخت،ی باورهای غیرمنطقی خود را با باورهای منطقی و منعطف جایگزین می کند. فرد با یافتن مدل های فکری جدید و سازگار با واقعیت، درک خود از موقعیت ها و رویدادها را مجدد بازسازی می کند. بدون ورود به این مرحله فرد قادر به ادامه زندگی خود نیست؛ زیرا پس از فروپاشی اولیه وضعیت شکننده ای رو تجربه خواهد کرد.

اصلاح رفتاری به طور پیوسته

پس از اینکه فرد به پذیرش ایرادات خود و جایگزینی آنها با رفتارهای سازنده و مفید رسید، باید بتواند رفتار اصلاح شده خود را در طول زمان حفظ کند؛ به نحوی که به بخشی از ساختار اخلاقی و رفتاری او تبدیل شود. این تکنیک ها به فرد کمک می کنند تا به مرور الگوهای رفتاری نامناسب و مضر را تغییر داده و رفتارهای مثبت و باکیفیت را در زندگی خود ایجاد کند. نکته مهم این است که اگر فرد به یکباره بخواهد رفتار خود را اصلاح کند با مقاومت ناخودآگاه مواجه می گردد.

کنترل هیجانی در زندگی روزمره

یکی از مهمترین عواملی که برای فرد مشکلات زیادی را به ویژه در زندگی اجتماعی ایجاد می کند ناتوانی در مدیریت هیجانات و احساسات است. کنترل هیجانات شدید یا ناسالم به فرد کمک می کند تا در همه امور خود به شکلی سالم تر با خود روبرو شود. با استفاده از تکنیک های خودکنترلی آگاهانه، فرد مهارت های مدیریت هیجانات را یاد می گیرد و هنگام مقابله با تنش ها و احساسات منفی به شیوه ای سالم تر از خود واکتش نشان می دهد.

روانشناسی  بالینی مدرسان شریف

پیامدهای رفتاردرمانی عقلانی– هیجانی

از آنجا که هدف رفتاردرمانی عقلانی– هیجانی این است که به افراد کمک کند تا باورهای غیرمنطقی و افکار منفی خود را تغییر دهند، پیامد اصلی این روش نیز جلوگیری از ابتلا به مشکلات فزاینده روانی و رفتاری است. این روش درمانی به افراد کمک می کند تا به یک وضعیت ذهنی سالم تر برسند و نتیجتاً رفتارها و واکنش های هیجانی آنان بهبود یابد.

 RBT بر این اساس بنا شده است که افکار و باورهای ما حتی زمانی که عمیقاً نسبت به آنها اطمینان داریم، انعطاف پذیر هستند. بنابراین این روش برای کسانی که نسبت به تغییر زندگی خود احساس ناامیدی می کنند (مانند افراد افسرده و مبتلا به اختلال پس از صانحه) بسیار مفید است.

در واقع مهم ترین پیامد کاربرد تکنیک های واقع بینانه و عمل محور را می توان در فهم و تغییر باورها و افکار تکرار شونده مشاهده کرد. این تغییر در باورها و ساخت افکار مثبت، بهبود قابل توجهی در وضعیت روانی و رفتاری افراد ایجاد می کند. این روش همچنین، به افراد کمک می کند تا مهارت های مدیریت هیجان را بهبود بخشند و کمتر درگیر رفتارهای آسیب زا مانند اعتیاد و بزهکاری شوند.

جمع بندی

رفتاردرمانی عقلانی– هیجانی یک روش مبتنی بر معنادرمانی است که ایده مرکزی آن ناظر بر این نکته است که افکار منفی و باورهای ناسالم بیش از خود تجربیات منفی و اتفاقات تلخ زندگی، به عواطف و رفتارهای ناسالم منجر می شوند. این روش درمانی به افراد کمک می کند تا الگوهای نامطلوب را در عقاید، اصول زندگی روزمره و شیوه معنابخشی شناسایی کرده و آنها را به شکلی مطلوب بازسازی کنند.

بر این مبنا واکنش های ما به تفسیرهایی که از یک رویداد در ذهن خود می سازیم بستگی دارد. با توجه به اینکه تفسیرهای نادرست و ناسالم می توانند به احساسات نامناسب و رفتارهای ناسازگار منجر شوند، از این رو باید با نگاهی بازتر، منطقی تر و واقع بینانه تر رفتارهای آسیب زای خود را مورد بازبینی قرار دهیم. این روش همچنین کمک می کند که مدیریت هیجانی خود را بهبود بخشیم و با خود آگاهی با احساساتی مانند اضطراب، خشم و افسردگی مواجه شویم.