درمان مبتنی بر تحلیل ارتباط محاوره ای برن چیست و چطور انجام می شود؟

درمان مبتنی بر تحلیل ارتباط محاوره ای برن یکی از شاخه های مهم در حوزه روان درمانی است که بر اساس رفتارهای بین فردی توسعه یافته است. اریک برن، یک روانپزشک و روان درمانگر برجسته آمریکایی بود که روش تحلیل ارتباط محاوره ای را در دهه های 1950 و 1960 به روانشناسان معرفی کرد. اعتقاد وی بر این بود که از طریق تحلیل ارتباطات بین افراد، می توان چرایی و نمودهای رفتارهای انسانی را درک کرد.

این روش که با عنوان تعامل درمانی نیز شناخته می شود در حوزه هایی مانند روابط بین فردی، روان شناسی سازمانی، علوم تربیتی و مشاوره مورد استفاده قرار می گیرد. این شیوه درمان، یک رویکرد گسترده در حوزه تحلیل روابط انسانی با در نظر گرفتن تفاوت های فردی است که در موارد مختلفی از جمله درمان اختلالات روانی، بهبود ارتباطات بین فردی و توسعه شخصی مورد استفاده قرار می گیرد.

 در این مقاله، ابتدا به بررسی فرضیات و پایه های فلسفی این رویکرد پرداخته می شود، سپس روش ها و تکنیک های آن مورد بررسی قرار می گیرند و در پایان به موارد استفاده، اثربخشی و فرضیات اصلی این روش پرداخته خواهد شد.

پایه و مبنای درمان مبتنی بر تحلیل ارتباط محاوره

تعامل درمانی بر پایه این فرضیه مطرح می شود که انسان ها سه حالت ذهنی متمایز دارند که بر رفتار و ارتباطات آن ها تأثیر می گذارد. این سه حالت ذهنی بیسیک یا ایگو عبارتند از: حالت والدین (Parent)، حالت بالغ (Adult) و حالت کودک (Child). هر یک از این حالت ها نقش و تأثیر خود را در شکل گیری رفتارها و ارتباطات انسانی دارند. در ادامه هریک از این موراد را شرح می دهیم:

حالت ذهنی والدین

حالت والدین شامل الگوها، باورها و ارزش هایی است که از نیروها و انتظارات نهادهای خارجی مانند والدین و محیط فراگیر شده است. در این حالت، افراد ممکن است رفتارها و الگوهایی را از والدین یا افراد قدیمی تقلید کنند و آن ها را در روابط خود با دیگران تکرار کنند. این حالت می تواند شامل نقش های مانند والد مراقبت کننده و والد سخت گیر باشد.

حالت ذهنی بالغ

حالت بالغ به معنای روشنگری، تفکر منطقی و ارتباط براساس واقعیت است. در این حالت، افراد از تجربیات خود و اطلاعات جمع آوری شده استفاده می کنند و تصمیم گیری های خود را بر اساس داده های موجود انجام می دهند. حالت بالغ می تواند به عنوان حالت کنترل کننده و تصمیم گیری منطقی در روابط مورد استفاده قرار بگیرد. در واقع هدف این روش تقویت حالت ذهنی بالغ است.

حالت ذهنی کودک

حالت کودک نیز شامل حالت ها و رفتارهایی است که در دوران کودکی شکل گرفته اند و ممکن است به صورت نقل قول، تقلید یا تصورات از تجربیات کودکی باشد. در این حالت، افراد ممکن است رفتارها، عواطف و نیازهای کودکی را در روابط خود با دیگران تکرار کنند. حالت کودک می تواند شامل نقش هایی مانند کودک خشمگین، کودک شاد و کودک احساسی باشد.

روانشناسی بالینی مدرسان شریف

فرضیه های تعامل درمانی

مهم ترین فرضیه اساسی تحلیل ارتباط محاوره ای برن عبارت است از اینکه انسان ها در طول زندگی خود اسکریپت ها و الگوهای رفتاری خاصی را یاد می گیرند. این الگوها ممکن است به طور خودآگاه یا ناخودآگاه بر رفتار و ارتباطات آن ها تأثیر بگذارند. با شناخت و تحلیل این الگوها، فرد می تواند به طور فعال آن ها را تغییر داده و الگوهای مثبت تری را در زندگی خود برقرار کند.

بنابراین با تغییر الگوهای ارتباطی و رفتاری، می توان تغییرات مثبتی در زندگی فرد ایجاد کرد. این تغییرات می توانند بهبود در روابط فردی، افزایش خودآگاهی و مهارت های ارتباطی، و بهبود کیفیت زندگی منجر شوند؛ زیرا هر فرد مسئول رفتارها و تصمیمات خویش است. فرد با آگاهی از حالت های مختلف ایگو (والدین، بالغ، کودک)، می تواند رفتارهای خود را بررسی کرده و با انتخاب آگاهانه و بهبود فرآیندهای تصمیم گیری، رفتارهای خود را بهبود بخشد و به سمت رشد و توسعه شخصی پیش برود.

تکنیک ها و روش انجام درمان مبتنی بر تحلیل ارتباط محاوره

درمان مبتنی بر تحلیل ارتباط محاوره بر این نکته متکی است که تعاملات اجتماعی و رفتارها در گفتمان داخلی فرد شکل می گیرند و این الگوها تأثیر قابل ملاحظه ای بر رفتار و روابط فرد دارند. به عبارتی فرد پس از درونی کردن آموخته هایش یک گفتمان یکپارچه تشکیل می دهد که برآمدی از تجربیات زیسته و آموخته های وی است.

بنابراین، در این شیوه روانشناش با تحلیل گفتگوها، رفتارها و الگوهای ذهنی، به افراد کمک می کند تا به منظور بهبود روابط شخصی، افزایش خودآگاهی و بهبود کیفیت زندگی، الگوهای ارتباطی ناکارآمد زندگی شان را شناسایی کرده و تغییر دهند. در ادامه برخی از مهم ترین تکنیک های این شیوه درمان را معرفی می کنیم.

تحلیل وضعیت های ایگو

در این تکنیک، وضعیت های مختلف ذهنی که فرد که معرفی کردیم، شناسایی می شوند. با تحلیل و درک این وضعیت ها، فرد می تواند رفتارهای خود و دیگران را بهتر درک کند و در تعاملات بهبود بخشد. فرد در این شیوه با روش همدلی به تفکرات دیگران نزدیک می شود و بدون قضاوت به بررسی وضعیت حال خود می پردازد. از سوی دیگر در می یابد که به چه دلیل در تله ارتباطی با سایرین افتاده است.

تحلیل بازی های ارتباطی

 در این تکنیک، الگوهای تکراری در تعاملات شناسایی می شوند که به صورت بازی های ارتباطی شناخته می شوند. این بازی ها شامل الگوهایی هستند که در تعامل با دیگران و در موقعیت های خاص تکرار می شوند و می توانند به نتایج نامطلوب منجر شوند. با شناسایی این بازی ها و آگاهی از آنها، فرد می تواند الگوهای ناکارآمد را شکست داده و الگوهای سالم تری را در تعاملات برقرار کند.

متعهد سازی و شناسایی حد و مرزها

 افراد در تعاملات خود همواره قوانینی را وضع کرده و حد و مرزهایی را ایجاد می کنند. این مرزها شامل توقعات، تعهدات، نقش ها و مسئولیت هایی است که طرفین در روابطشان به آن پایبند هستند. در این تکنیک، قراردادهای روانی که ممکن است ناکارآمد باشند یا به وجود آورنده مشکلات رابطه، شناسایی و بررسی می شوند. این شناسایی به افراد کمک می کند تا قراردادهای ناسالم را با قراردادهای سالم تر جایگزین کنند و تعاملات بهتری را برقرار کنند.

تحلیل اسکریپت های زندگی

 در این تکنیک، داستان ها و الگوهای زندگی که فرد بر اساس آنها رفتار می کند، بررسی می شوند. این الگوها ممکن است از تجربیات گذشته و باورهای ناخودآگاه شکل گرفته باشند و در تصمیم گیری ها و رفتارهای فرد تأثیرگذار باشند. با تحلیل این اسکریپت ها، فرد می تواند آگاهی بیشتری از الگوهای خود پیدا کند و در صورت نیاز، آنها را تغییر داده و به راهبردهای جدیدی برای زندگی و اعمال تغییرات مثبت دست یابد.

تعامل درمانی تا چه اندازه نتیجه بخش است؟

کاربرد درمان مبتنی بر تحلیل ارتباط محاوره ای به ویژه در درمان مشکلات ارتباطی، اختلالات اضطرابی و مسائل مرتبط با هویت و روابط بین فردی بسیار نتیجه بخش بوده است. این روش به فرد کمک می کند تا الگوهای ناسالم و نامناسبی که در روابط و ارتباطاتش تجربه می کند، را شناسایی کند و آن ها را با الگوهای سالم تر و بهبود یافته جایگزین کند.

در این شیوه فرد می تواند الگوهای دیگران رانیز  شناسایی کند و بفهمد که چگونه این الگوها بر رفتارها و تعاملات او تأثیر می گذارند. این ویژگی به ویژه در مشاوره ازدواج بسیار مهم است و زوجین می توانند با شناخت الگوهای ناسالم، به تغییر آن ها بپردازند و روابط موثرتر و سالم تری را برقرار کنند. 

سخن پایانی

درمان مبتنی بر تحلیل ارتباط محاوره ای یا تعامل درمانی یک روش نوین در رواندرمانی است که بر پایه تحلیل ارتباطات بین فردی و شناخت الگوهای رفتاری شکل گرفته است. این روش از مفاهیم و تکنیک های مختلفی استفاده می کند تا به افراد کمک کند الگوهای ارتباطی ناکارآمد را شناسایی کرده و آن ها را به الگوهای سالم تر و بهبود یافته تغییر دهند. دیدگاه اصلی در این روش این است که فرد در زمان تعامل با دیگران، در واقع با ایگوهایش (نقش های ذهنی) در تعامل است.

 هر وضعیت ایگو نقش و عملکرد مشخصی دارد و تأثیر گسترده ای بر رفتار و تعاملات فرد دارد. شناخت حالت های ذهنی به فرد امکان می دهد تا آگاهی بیشتری از خود، احساسات و نیازهایش کسب کند. بنابراین از طریق تحلیل ارتباط محاوره ای، فرد می تواند الگوهای ناسالم و نامناسبی که در روابط و ارتباطاتش تجربه می کند را شناسایی کرده و به ایجاد تغییرات مثبت در رفتارها و تعاملات خود بپردازد.