مصاحبه سنجشی در روانشناسی بالینی

مصاحبه سنجشی در روانشناسی بالینی، برای جمع آوری اطلاعات و داده هایی درباره تاریخچه بیماری، زمینه های بروز علائم، الگوهای فکری، و رفتارهای آسیب زای فرد مورد استفاده قرار می گیرد و معمولاً به عنوان ابزار اصلی در فرآیند تشخیص و درمان اختلالات روانی در نظر گرفته می شود.

در این مرحله روانشناس یا متخصص از فرد مورد بررسی، سؤالاتی درباره زندگی او، وضعیت خانوادگی، رفتارها، واکنش ها، عقاید، باورها، سابقه بیماری و تجربیاتش می پرسد تا اطلاعات کافی را برای تشخیص دقیق تر و درمان به دست آورد.

به طور کلی این فرایند نیازمند مهارت های خاص در برقراری ارتباط، گفت و گوی فعال، و تحلیل دقیق اطلاعات است و اگر روانشناس در این مرحله دچار اشتباه شود ممکن است باعث وخیم تر شدن اوضاع گردد. از این رو در این مقاله، به بررسی جزئیات مصاحبه در روانشناسی بالینی، اهداف و اهمیت آن، مبانی نظری و فنون عملی آن می پردازیم.

تعریف مصاحبه سنجشی در روانشناسی بالینی

مصاحبه سنجشی برای درک عمیق تر وضعیت روانی فرد و شناخت مسائل و مشکلاتی که با آنها روبروست، انجام می گیرد. در این مرجله، سؤالاتی مطرح می شود که به فرد فرصت می دهد تا تجربیات، احساسات، و نگرش هایش را مطرح کرده و با متخصص به اشتراک بگذارد.

برای داشتن یک مصاحبه کارآمد، روانشناس یا مشاور باید دقت و حوصله کافی را داشته باشد تا به صورت کامل، به دور از قضاوت و متمرکز به صحبت های فرد گوش کند. همچنین لازم است که مشاور از ابزارهای استاندارد و مورد آزمون قرار گرفته استفاده کند و پس از شناسایی چالش ها گفت و گوها را هدایت کند.

روانشناس یا مشاور باید در حالت ذهنی آرام و به دور از تعجیل به مصاحبه پرداخته تا به طور کامل به شناسایی اطلاعاتی نائل شود که تا حد زیادی روشن کننده وضعیت مراجعه کننده هستند. همچنین روانشناس باید بتواند به عنوان یک فرد متخصص، اطلاعاتی که فرد ارائه می دهد را اعتبارسنجشی کرده و آنها را در چارچوب تئوری ها و مفاهیم روانشناسی معتبر تحلیل کند.

ناگفته نماند که برای داشتن نتایج قابل اعتماد در مصاحبه، تحلیل اطلاعات باید به نحوی انجام شود که مشاور به ارتباطات و الگوهای معنی دار در پس حرف های فرد برسد. این تحلیل باید با استناد به نظریات و مفاهیم روانشناسی معتبر صورت گیرد و البته مهارت و تجربه شخصی روانشناس نقش مهمی در ادامه روند درمان دارد.

روانشناسی بالینی مدرسان شریف

هدف از انجام مصاحبه سنجشی چیست؟

مصاحبه سنجشی پایه و سنگ بنای درمان روانشناختی است؛ زیرا از این طریق مشاور یا روانشناس می تواند علائم، عوامل و شرایطی که ممکن است باعث اختلالات روانی شود یا با آنها همراه باشد را شناسایی کند.

همچنین به فرد مراجعه کننده امکان می دهد تا با روانشناس در محیطی دوسویه و امن ارتباط برقرار کند. این مرحله مانند یک یخ شکن عمل کرده و فضا را برای ادامه جلسات درمان مساعد می کند. این جلسه که معمولاً اولین جلسه درمان است می تواند فرصتی برای به اشتراک گذاری تجربیات، احساسات، و مشکلات باشد.

از سوی دیگر مصاحبه امکان پیشگیری از بروز رفتارهای پرخطر را فراهم می کند. این ابزار به پزشکان و روانشناسان امکان می دهد تا در مراحل ابتدایی اختلالات روانی مداخله کرده و درمان مؤثری را ارائه دهند. به عنوان مثال روانشناس می تواند از همان جلسه اول رفتارهای آسیب زا مانند مازوخیسم یا سادیسم را شناسایی کرده و برای درمان فوری اقدام کند.

شرایط مناسب برای مصاحبه سنجشی

به طور کلی مصاحبه های روانشناسی باید در یک فضای مطبوع و خصوصی انجام شوند تا فرد احساس راحتی و اطمینان داشته باشد. این فضا باید به گونه ای تدارک دیده شود که احساس امنیت و آرامش را القا کند تا فرد بتواند درباره مسائل شخصی و حساس خود صحبت کند. البته ناگفته نماند که هر دو طرف حاضر در مصاحبه باید نقش فعالی داشته باشند تا فضای گفت و گو به سمت صحیح هدایت شود.

نقش مصاحبه کننده در مصاحبه

در گام اول روانشناس یا مشاور باید این اطمینان را به فرد بدهد که اطلاعات جمع آوری شده را محرمانه نگه می دارد. این کار به معنای احترام به حقوق و حریم شخصی فرد است و نشان از اعتمادسازی است که می تواند ارتباط روانشناختی مثبتی بین فرد و مصاحبه گر ایجاد کند.

  سؤالات مصاحبه باید تنوع داشته و شامل سؤالات باز و بسته باشد. سؤالات باز به فرد اجازه می دهند تا به طور گسترده تری درباره مشکل خود صحبت کند و اطلاعات بیشتری ارائه دهد. از سوی دیگر، سؤالات بسته تمرکز بیشتری بر جنبه های خاصی از موضوع دارند و به تفصیل بیشتری نیاز دارند.

همچنین مصاحبه گر در طول مصاحبه سنجشی باید به طور فعال به سخنان مراجعه کننده گوش کند و به نیازها و مشکلات فرد توجه داشته باشد. او باید آگاه باشد که به هیچ عنوان مسائل شخصی خود را وارد اتاق درمان نکند تا ارتباط مؤثری برقرار شود. از سوی دیگر مصاحبه شونده باید از همان جلسه اول خط قرمزها و باید و نبایدهای روند درمان را بازگو کند.

نقش مصاحبه شونده در مصاحبه

مصاحبه شونده مسئول ارائه اطلاعات صحیح درباره تاریخچه زندگی، دغدغه ها، و تجربیات خود است. او همچنین با همکاری در تحلیل و تفسیر اطلاعاتی که ارائه می دهد، به روانشناس یا مشاور کمک می کند تا به بهترین نتیجه در تشخیص و درمان اختلالات روانی برسد.

بهتر است مصاحبه شونده به صورت دقیق و جزئی درباره مسائل و تجربیات خود توضیح دهد و بابت شرح مشکلات خود شرم نداشته باشد. از سوی دیگر او می تواند با همکاری سازنده در فرآیند مصاحبه، ارتباط و شناخت موثرتری برقرار کند. مصاحبه شونده نیز می تواند از همان ابتدا خط قرمزهای خود را مشخص کرده و خواسته های خود را به وضوح مطرح سازد.

مبانی و فنون مصاحبه سنجشی

عدم تجاوز به حریم شخصی فرد مورد مصاحبه، احترام به عقاید و محافظت از اطلاعات شخصی و حساس مهم ترین مواردی هستند که باید در مصاحبه سنجشی مورد توجه قرار گیرند. همچنین باید از پرسیدن سؤالات یا انجام اقداماتی که گاهی به نوعی تبعیض یا فشار مضاعف منجر گردند، پرهیز شود.

گفت و گوی صادقانه و شفاف با فرد مورد مصاحبه در مورد هدف و دستاوردهای مورد انتظار مصاحبه، جلب احترام و توجه به رضایت شرکت کننده و عدم استفاده از قدرت و کنترل گری از دیگر موارد مهم در روانسنجی هستند.

همچنین مصاحبه گر باید از قدرت خود به نحوی استفاده کند که منجر به تضییع حقوق و حریم شخصی فرد نشود. از سوی دیگر مصاحبه گر باید در مصاحبه سنجشی نسبت به اثرات خود آگاه باشد و قدم های درمانی خود را با احتیاط بردارد. در ادامه برخی از مهم ترین تکنیک های مصاحبه در روانشناسی را بررسی می کنیم.

نگاه گذشته نگر

در فرآیند مصاحبه جمع آوری اطلاعات درباره تاریخچه روانی فرد یک قدم بسیار مهم در فرآیند درمان است. بررسی گذشته نگر شامل پرس و جو در مورد تجربیات تلخ و شیرین یا خاص، واکنش ها و نحوه بروز هیجانات و بررسی رفتارهای گذشته فرد و الگوهای ذهنی او می شود. این اطلاعات می تواند راهنمای مهمی برای درک عمیق تر وضعیت روانی فرد و فهم علل و زمینه های مرتبط با آن باشد.

تکنیک تحلیل مداوم

  تحلیل رفتارهای کلامی و غیرکلامی فرد از جمله اقدامات حیاتی هنگام مصاحبه روانشناختی است. مشاهده و تحلیل رفتارهایی مانند زبان بدن، یا برون ریزی های احساسی می تواند به روانشناس کمک کند تا به اطلاعات بیشتری درباره وضعیت روانی فرد دست یابد.

گاهی فرد به حدی پریشان است که حتی نمی تواند مشکل خود را بازگو کند و کمک مشاور می تواند بسیار کمک کننده باشد. در این مرحله روانشناس از ابزارهای مختلف مانند تحلیل محتوا، بررسی الگوها و شناسایی الهام بخش ها استفاده می کند.

در طول مصاحبه سنجشی، مصاحبه گر نکات مهم، تکرارها، و عبارات کلیدی را شناسایی کرده و آن ها را به دقت ثبت و تحلیل می کند و تفاوت ها، و ارتباطات بین اطلاعات را مشخص می کند. البته لازم است مشاور از کمک مصاحبه شونده نیز استفاده کند تا دریابد که آیا سخنان او را به درستی تحلیل کرده است؟

ارزیابی مداوم علائم

مصاحبه گر باید به علائم و نشانه های فیزیکی و روانی فرد توجه کند و آن ها را مورد ارزیابی مداوم قرار دهد. این مورد شامل مانیتور کردن نشانه های پرتکرار مانند تکیه کلام ها، نمایش هیجانات، تغییرات در فشار خون یا ضربان قلب است.

این فرآیند برای ارزیابی کیفیت و کارایی مصاحبه و همچنین برای بررسی روند و پیشرفت در فرآیند مصاحبه استفاده می شود. ارزیابی مداوم به مصاحبه گر اجازه می دهد تا به طور فعال و تا حد امکان به نیازها و وضعیت فرد مورد مصاحبه پاسخ دهد و فرآیند مصاحبه را بهبود بخشد.

در خصوص تفاوت ارزیابی مداوم با تحلیل مداوم باید اذعان داشت که ارزیابی مداوم به مصاحبه گر اجازه می دهد تا مشکلات موجود در طول مصاحبه را شناسایی کند در حالی که تحلیل مداوم به او کمک می کند تا الگوها و روندهای مهم را در داده های برآمده از مصاحبه شناسایی و تفسیر کند.

جمع بندی

مصاحبه سنجشی به عنوان یک ابزار اساسی در روانشناسی بالینی برای جمع آوری اطلاعات و داده های مرتبط با تاریخ زندگی، علائم بیماری، و شناسایی الگوهای رفتاری فرد استفاده می شود. این فرایند، به روانشناس یا متخصص این امکان را می دهد تا اطلاعات لازم را برای تشخیص بیماری و درمان دقیق تر اختلالات روانی به دست آورد.

در جلسات روان درمانی، لازم است ارتباط مثبت و معناداری بین مصاحبه گر و فرد مورد مصاحبه برقرار شود و تمرکز هر دو طرف بر وضعیت روانی و رفتاری فعلی فرد معطوف شود. استفاده از ابزارها و مقیاس های استاندارد در مصاحبه سنجشی نیز بسیار کارآمد است. همچنین مصاحبه سنجشی باید قابلیت تطبیق با نیازها و وضعیت های متغیر فرد را داشته باشد، به طوری که بتواند به مرور زمان و با تغییرات وضعیت فرد پاسخگو باشد.