روانشناسی اجتماعی؛ نگرشی نو به تأثیر جامعه بر فرد

روانشناسی اجتماعی از آن دست حوزه های علمی است که به تنهایی پاسخگوی بخش عظیمی از سوالات مربوط به جبر و اختیار انسان بوده است. این رشته که یک حوزه مرکب از روانشناسی و جامعه شناسی است به بررسی رفتارها، افکار، تأثرپذیری ها، ادراکات، و تعاملات افراد در محیط های اجتماعی می پردازد.

روانشناسانی که این حوزه را به جهان دانش معرفی کردند، معتقد بودند که انسان بیش از چیزی که به نظر می رسد در بند هنجارها و ارزش های مشترک در جوامع است و بسیاری از تصمیماتی که ما در زندگی خود می گیریم تحت تأثیر سایرین قرار دارد.

از سوی دیگر این رشته به ما توضیح می دهد که همه ابعاد وجودی ما از علایق و سلایق گرفته تا حتی مفاهیمی که با آن در نفس خود اندیشه می کنیم تحت تاثیر جامعه قرار دارد. از همین رو در این مقاله به معرفی اجمالی این حوزه علمی تازه نفس پرداخته ایم. با ادامه این مطلب همراه ما باشید.

مرزهای روانشناسی اجتماعی

 این حوزه گسترده شامل مفاهیمی چون ادراک اجتماعی، نگرش های اجتماعی، و نفوذ اجتماعی است که هرکدام از آنها افکار جمعی و ارتباطات انسانی را از زوایای مختلفی بررسی می کنند. در واقع روانشناسی اجتماعی در تلاش است پلی بین ناخودآگاه و نهادهای اجتماعی ایجاد کند.

از همین رو ما در این حوزه با مفاهیمی همچون جامعه پذیری، تفکر آیینه ای، گروه همسالان، نظریه تبادل اجتماعی و رفتارگرایی جمعی سر و کار داریم. بر این مبنا تفاسیر، تفکرات و احساساتی است که افراد در مورد خود و دیگران دارند و بسیاری از تصمیمات و رفتارهایشان برگرفته از آموزش های گروه های اولیه و ثانویه اجتماعی است.

گروه اجتماعی اولیه شامل خانواده می شود که فرد در آن متولد می گردد و نگرش ها، باورها، و احساسات اولیه را در آن فرا می گیرد. خانواده به عنوان واحد اولیه شکل گیری جامعه تأثیرات عمیقی بر رفتار افراد داشته و به عنوان یک پیش زمینه مهم در مطالعه تعاملات اجتماعی و تصمیم گیری های افراد مورد بررسی قرار می گیرند.

سپس فرد با فراگیری آموزش های رسمی از طریق مهدکودک، مدرسه، دانشگاه، نهادهای اجتماعی، و ... به فهم مسائل پیچیده تر نائل می شود و برای حضور در جامعه و ایفای نقش های اجتمای آماده می گردد.

ادغام نظریه و روش در روانشناسی اجتماعی

حوزه روانشناسی اجتماعی، همواره به مسائل پیچیده اجتماعی که نیازمند دیدگاه ها و رویکردهای جدید در قلمرو روانشناسی است، پرداخته می شود. این رشته با تأکید بر تحقیقات عملی و میدانی و همچنین تحقیقات کمی و کیفی همراه با تعامل مستقیم با افراد و جوامع، ارتباطات موثر و تبادل اطلاعات را تسهیل می کند و آن را به یک موضوع علمی نیازمند توجه تبدیل می کند.

ادغام چارچوب های نظری و مفاهیم جامعه شناسی با تحقیق روانشناختی در روانشناسی اجتماعی پیشرفت ها و تحولات قابل توجهی را به همراه داشته است. این رشته به طور گسترده به عنوان یک حوزه پربار و پیشگام در قلمرو علوم انسانی شناخته شده است و با ترکیب اصول و مفاهیم جامعه شناسی با روانشناسی، روانشناسی اجتماعی تلاش می کند تا به درک عمیق تری از رفتار جمعی انسان دست یابد.

ادراک اجتماعی

در جامعه شناسی و روانشناسی اجتماعی، مفهوم ادراک اجتماعی به عنوان یکی از مفاهیم اساسی شناخته می شود که در واقع مبنای بسیاری از نظریات این حوزه است. ادراک اجتماعی به این معنا است که درک ها و تفاسیر از جهان اطراف و نحوه تعامل با دیگران، تحت تاثیر شرایط اجتماعی و فرهنگی ما قرار می گیرد.

به عبارت دیگر، هرچه ما در زندگی خود تجربه کنیم و از آن آموزش ببینیم، تأثیری بر ادراک اجتماعی ما خواهد گذاشت. به همین دلیل افرادی که در جوامع، گروه ها و قومیت های مختلف زندگی می کنند ممکن است تفاسیر متفاوتی از یک پدیده یکسان داشته باشند.

به عنوان مثال پدیده جنگ می تواند در یک جامعه مفهومی دربردارنده معنای خشونت و خونریزی و مرگ باشد و در جامعه ای دیگر به عنوان شیوه ای از زندگی شجاعانه تلقی شود.

با توجه به اینکه هر فرد در یک جامعه خاص زندگی می کند و متاثر از ارزش ها، باورها و تجربیات آن جامعه است، ادراک اجتماعی تأثیر فراوانی بر هویت فردی افراد دارد. به عبارت دیگر، تمامیت واحد اجتماعی یک فرد، از جمله هویت، تفکرات، خیالات و حتی علاقه ها و عواطف او، به صورت مستقیم یا غیر مستقیم به ادراکات اجتماعی او وابسته است.

خرید کتاب روانشناسی عمومی مدرسان شریف

نگرش های اجتماعی

نگرش های اجتماعی، به عقاید، باورها و احساساتی اطلاق می شود که افراد نسبت به خود، دیگران، پدیده های اجتماعی و محیط اجتماعی خود دارند. این نگرش ها در عمق ذهن فرد ریشه دوانده دارند و به شکل فراگیری رفتار افراد را تعیین می کنند. این نگرش ها جمعی هستند و هر فردی به نوعی بخشی از آن ها را تجربه می کند، و همین موضوع است که باعث قابلیت قشربندی جوامع می شود.

عوامل مختلفی می توانند در شکل گیری نگرش های اجتماعی افراد نقش داشته باشند. این عوامل شامل تجربیات گذشته، محیط مدرسه و تأثیرات آن، ارتباط با رسانه های جمعی، تربیت غیررسمی، دین و فرهنگ می باشند. این نگرش ها می توانند مثبت یا منفی باشند و از طریق تعاملات اجتماعی و فرایندهای اجتماعی متقابل قابل افزایش یا کاهش باشند.

یک نکته مهم در خصوص نگرش اجتماعی این است که از آنجا که این نگرش ها از تجربیات و محیط اطراف تأثیر می گیرند، می توانند به تغییر پذیری و تطور در جوامع منجر شوند. به عبارتی با تغییر نگرش بخش زیادی از جامعه به ناچار آن جامعه دچار تغییر می گردد.

نفوذ اجتماعی

نفوذ اجتماعی به شکلی اتفاق می افتد که یک فرد یا گروه قادر به تحت تأثیر قرار دادن عقاید و دیدگاه های افراد باشند و آن ها را به سمت خاصی هدایت نمایند. این نفوذ می تواند از راه های مختلفی صورت گیرد، از جمله اقناع مبتنی بر مهارت های ارتباطی، ارائه اطلاعات مفید، و بهره مندی از منابع مختلفی که فرد در اختیار دارد.

این منابع همچنین می توانند از نوع مادی باشند، مثل ثروت و قدرت مالی، یا غیرمادی از قبیل دسترسی به رسانه ها و قدرت سخنرانی وکاریزمای شخصی. به هر رو نفوذ اجتماعی یک فرایند پیچیده است که به طور عمومی با مقاومت روبرو می شود.

نکته مهم این است که افراد به طور معمول نگرش ها یا دستورات دیگران را بدون شکاکیت پذیرفتن نمی پذیرند. آن ها اغلب بر اساس تجربیات شخصی خود و منافع شخصی عمل می کنند. با این حال، آمادگی افراد برای پذیرش دیدگاه های جدید به شدت به سبب بافت فرهنگی، معتقدات، محیط زیستی، و شرایط اجتماعی شان، متفاوت است.

مسئله ای که در روانشناسی اجتماعی به طور گسترده مورد توجه قرار می گیرد این است که علی رغم همه مقاومت های فردی در نهایت، نفوذ اجتماعی تأثیرگذاری عمیقی بر جوامع و افراد آن دارد و به شکل های مختلفی مانند شکل گیری فرهنگ، تصمیم گیری های جمعی، و تحولات اجتماعی تأثیر می گذارد.

جمع بندی

در این مقاله به بررسی رشته روانشناسی اجتماعی پرداخته ایم و توضیح دادیم که این رشته شامل 3 حوزه مطالعاتی اصلی می شود: ادراک اجتماعی، نگرش اجتماعی و نفوذ اجتماعی.

 ادراک اجتماعی، به عنوان یک اصل مهم در روانشناسی اجتماعی، شامل تفسیرها، افکار و احساساتی است که افراد در محیط اجتماعی خود تجربه می کنند و اینکه چگونه این عوامل بر رفتار و تصمیم گیری آنها تأثیر می گذارند.

به طور مشابه، نگرش های اجتماعی همچنین عقاید، دیدگاه ها و احساسات افراد نسبت به خود، دیگران و محیط اجتماعی آنها را منعکس می کند و در نهایت پیامدهای عمیقی بر اعمال آنها ایجاد می کند.

نفوذ اجتماعی نیز به حالتی مربوط می شود که افراد قادر به تأثیرگذاری بر رفتار و نگرش دیگران، به طور مستقیم یا غیر مستقیم هستند. این اصول درک عمیق تری از روابط انسانی در محیط های اجتماعی را فراهم می کند و توانایی ما را برای شناسایی و استفاده از استراتژی های بهینه برای مدیریت ارتباطات و تعامل اجتماعی تسهیل می کند.